نوید شاهد | فرهنگ ایثار و شهادت

جهاد، ايثار و شهادت از مهم ترين ارزش ها ي انقلاب اسلامي ايران بوده است. باور مردم به اين ارزش ها كاركرد مهمّي در خلق حماسه هاي شگفت انگيز در دوران انقلاب و سال هاي جنگ تحميلي داشته است. در سال هاي پس از جنگ نگرش مثبت مردم نسبت به امكان تحقق آرمان هاي انقلاب و به تبع آن گرايش به ناديده گرفتن منافع فردي و از خودگذشتگي در پاسداري از آرمان هاي انقلاب آسيب ديده است. در اين مقاله، اين فرضيّه مورد بررسي قرار گرفته كه كاهش باور و اعتماد ميان مردم و دولت و افزايش عدم اطمينان در روابط مردم با يكديگر به ارزش ها يي چون ايثار و فداكاري لطمه زده است. به همين جهت با استفاده از نظريّة سرماية اجتماعي به بررسي علل تحوّل در نگرش و ارزش ها ي مردم پرداخته شده است. در اين تحقيق با بررسي مطالعات تجربي گذشته و انجام پژوهش ميداني در شهر بابلسر از طريق ارزيابي ميزان اعتماد به خانواده، نهادهاي بخش عمومي و عمل كرد بخش خصوصي و روابط اقتصادي مردم با يكديگر، نشان داده شده است كه سرماية اجتماعي در سال هاي پس از جنگ كاهش يافته و بر گرايش مردم به ايثار و از خودگذشتگي تأثير منفي گذاشته است.

از ميان هنرهاي مرسوم در سرزمين ما، هنر گرافيك بيش از هنرهاي ديگر توانسته در پيشبرد اهداف متعدّد با جامعه اسلامي و سير تاريخي آن همگام گردد و علّت آن را بايد در ماهيّت هنر گرافيك- اين ابزار بياني مؤثّر- جستجو نمود؛ يعني، در خصوصيّت ذاتي آن. طرّاحي پوستر، طرّاحي نشانه (آرم)، تصويرسازي، گرافيك ديواري، طرّاحي تابلوهاي شهري (بيلبوردهاي تبليغاتي) و بزرگراه ها همگي به عنوان شاخه هاي مهمِّ هنر گرافيك از قابليّت هاي بياني خاصّي در جهت تبليغات برخوردارند و حدِّ اقل در سه دهة اخير پاسخ گوي نياز جامعه و انديشه هاي انقلاب اسلامي بوده اند و از آنجا كه مخاطبين هنر گرافيك، عامّة مردم و جامعة انقلابي هستند و هنرمندان گرافيك در خدمت فعّاليّت هاي فرهنگي و اعتقادي دوران هشت سال دفاع مقدّس بوده و همواره در راه اهداف پاك ايثارگران جامعه واكنش خوبي نشان داده اند و سعي داشته از اين ابزار مؤثّر تبليغاتي در انتقال واقعيّت هاي اجتماعي كشور به ويژه آرمان هاي انقلاب، هنرمندانه تعهّد خود را به اثبات رسانند.

جامعه ي ايراني در طول حيات تاريخي خود ، جامعه اي «ارزش مدار» بوده و يكي از بنياني ترين عوامل تعريف كننده و سامان دهنده ي هويت وي محسوب گرديده است. يكي از ويژگي هاي بارز اين جامعه، روحيه ي قهرمان پروري و قهرماني گرايي است كه هم در روان ناخودآگاه فردي و جمعي و هم در آثار حماسي ايران بازتابي درخشان داشته است. قهرمانان ايران در همين عصر مدرن بنام « ارزش ها » انقلاب كردند و در عصر سكولاريسم، بر مبناي ارزش ها ي ديني، هويت جمعي خود را باز تعريف كردند و با تكيه بر قهرمانان ديني به سمت و سويي رفتند كه شهادت، هويتي واحد و جمعي شد و آنها با هم اسطوره ي مقدس شدند. آنچه در اين مقاله از اهميت ويژه اي برخوردار است پرداختن به تحريف و قتل قهرماني است؛ البته نه قتلي كه جنبه ي جسماني داشته باشد. قهرمانان اين مرز و بوم از مرزهاي زميني و خاكي و نواميس مردم پاسداري كرده اما متأسفانه اهداف و ايثار و شهادت آنان با ابزار فرهنگي ترور مي شود.