نوید شاهد | فرهنگ ایثار و شهادت

در پيشگاه خداوند سبحان حمد و شكر بجا مي آوريم كه نعمت تاسيس جمهوري اسلامي را تحت زعامت و رهبري امام خميني(ره) بر ما ملت ايران مقرر فرمود؛ از مديريت سازمان آموزش و پرورش فارس و همه ي برگزار كنندگان «نخستين همايش علمي فرهنگ ايثار و شهادت» سپاس گزاريم. سلام و درود خداوند بر شهيدان با فضيلتي كه قلم و بيان از بازگويي كرامتشان كوتاه است، عزيزاني كه بر مقتداي خود پيامبر بزرگ اسلام(ص) در جهت تهذيب و تربيت نسل انسان هاي با كرامتي چون خود اقتدا كردند. بهشت برين شايسته و برازنده ي شهيداني باد كه جان شيرين خويش را بر ره مقصود نهادند و حقا بايد آفرين گفت بر دامان پر مهر و محبت پدران و مادراني كه با گوهر جان شيرين خويش چنين رادمرداني را تربيت كردند و در جهت سيرالي الله سوقشان دادند تا شمع محفل بشريت باشند آفرين گفت كه بنا به فرموده ي باغبان لاله ها، همه ي اقتدار و عظمت اين نظام الهي و مقدس و همه افتخارات حال و آينده جهان اسلام رهين همت بلند آنهاست. نوشتار حاضر در زمينه ي «مباني ديني فرهنگ ايثار و شهادت» تهيه و تنظيم گرديده است. تداوم جريان بيمه كننده ي ياد و راه عاشورا و ترويج و توسعه ي «فرهنگ و ايثار و شهادت» در اين كشور بيدار و پايدار كه بر محور ولايت اين بيداري و پايداري را كسب و حفظ كرده هدف اين نوشتار است.

آرامش و امنيت در جامعه، مهرباني و محبت در روابط اجتماعي، هم بستگي و مشاركت در سطح اجتماع، صبر و استقامت در مقابل مشكلات و اميدواري وشادابي در زندگي و... همگي از بركات وجود فرهنگ ايثار و شهادت در جامعه ي اسلامي ما مي باشد. بي شك ترويج اين فرهنگ ارزش مند، وظيفه ي آحاد جامعه بوده و هر كس به اندازه توان و بضاعت خود بايد در اين حركت عظيم فرهنگي مشاركت و در اهداء اميد و نشاط به اقشار مختلف اين مردم خوب و قدرشناس، سهيم باشند. كه اين فرهنگ ايثار وشهادت واز خود گذشتگي است كه سرمايه ي انساني و اجتماعي را و هم چنين توسعه ي پايدار در اقتصاد را رغم مي زند، و بدان معني و مفهوم مي بخشد. بنابر اين سرمايه ي اجتماعي منبعي براي يك خانواده، و يا يك جامعه يا سازمان است كه موجب مي شود تا در جمعيت جوان و تحصيل كرده آن سرمايه گذاري جدي صورت گيرد. و براساس آن چشم انداز پيشرفت كشور ترسيم شود. البته سرمايه ي اجتماعي، يكي از مفاهيمي است كه در چند سال اخير وارد مباحث اقتصادي گريده و مورد توجه جدي اقتصاددانان توسعه محور قرار گرفته شده است. ما در اين مقاله به بررسي مفاهيم ايثار و شهادت، سرمايه ي اجتماعي، سرمايه ي انساني و توسعه ي پايدار در اقتصاد مي پردازيم.

از دهه 1990ميلادي به اين سو، حجم عظيم و گسترده اي از توليدات علمي رشته هاي گوناگون علوم اجتماعي به موضوع سرمايه ي اجتماعي اختصاص يافته است. همگام با تحول نظريات توسعه اقتصادي، توجه دانشمندان علم اقتصاد توسعه نيز به اين مفهوم جلب گرديد، به گونه اي كه پس از گذشت كمتر از يك دهه از ورود اين مفهوم به ادبيات توسعه اقتصادي، حجم عظيمي از مقالات و مطالعات پيرامون بررسي عمل كرد و نقش آن در رشد و توسعه اقتصادي سامان يافت. توجه روزافزون جامعه علمي به اين موضوع، گذشته از مدگرايي علمي و آكادميك، به ويژگي بين رشته اي و مفهوم پيچيده آن باز مي گردد. از آنجا كه سرمايه ي اجتماعي داراي مصداق ها و كاركردهاي متنوعي مي¬باشد، لازم است مؤلفه ها وعناصر اصلي آن مورد شناسايي قرار گيرد، در غير اين صورت سرمايه ي اجتماعي تنها به عنوان يك مفهوم انتزاعي مطرح بوده و كاربرد سياست گذاري و برنامه ريزي نخواهد داشت. اين نوشتار مي كوشد تا با مراجعه به متون و نصوص اسلامي، با معرفي فرهنگ ايثار و شهادت به عنوان يكي از مؤلفه ها و نماگرهاي اصلي، از طريق ايجاد و تقويت اعتماد تعميم يافته و مشاركت عمومي بر استحكام سرمايه ي اجتماعي در انديشه ديني، موثر واقع گردد. فرهنگ ايثار و شهادت از آن دسته مفاهيم ناب اسلامي است كه مرز روشني ميان نظريات سرمايه ي اجتماعي از منظر اسلام و انديشه متعارف ترسيم مي نمايد. تحقق اين فرهنگ برجسته در كنار آثار و بركات فراوانش مي¬تواند از طريق كاهش هزينه تعاملات و قراردادهاي اجتماعي و تسهيل كنش هاي هدفنمد اجتماعي، نتايج پر ثمري در جامعه از خود برجاي گذارد. از جمله نتايج بسط فرهنگ ايثار و شهادت، كاهش فقر، كارآمدي حكومت و دولت و برقراري امنيت است كه مي¬تواند بستر مناسبي براي تحقق توسعه اقتصادي ايجاد نمايد.

ايران اسلامي به علت داشتن هويت ديني و اعتقادي خود كه از پايه هاي اصلي تمدن و فرهنگ پر بار اين كشور بزرگ است، منشأ پيدايش چشمه هاي وسيع و جوشان علم و دانايي و حماسه هاي جاودانه مقاومت و پايداري همراه با اخلاق و فضيلت هاي انساني بوده است كه با اتصال و پيوند به انقلاب اسلامي، زمينه ساز گسترش فرهنگ ناب اسلامي بر مبناي توحيد و آرمان هاي ملي و مذهبي شده است. فرهنگ ايثار و شهادت، كليد فتح و گسترش اين فرهنگ و ضامن حفظ، بقا و ترويج ارزش هاي انساني در عرصه هاي مختلف است. ترويج فرهنگ ايثار و شهادت، يكي از اهداف و سياست هاي فرهنگي جمهوري اسلامي مصوّب شوراي عالي انقلاب فرهنگي در جلسه 288 در سال 1371 است كه به عنوان زير بخش حوزة فرهنگ در نظام برنامه ريزي فرهنگي در برنامه هاي توسعه كشور مورد توجه قرار گرفته است. در اين راستا، نهادهاي فرهنگي بر اساس قوانين سالانه بودجه مكلّف به اجراي سياست هاي فرهنگي و از جمله ترويج فرهنگ ايثار و شهادت هستند. اعتبارات حوزه فرهنگ در قوانين سالانه بودجه در فصل امور اجتماعي به منظور تحقق اهداف فرهنگي جمهوري اسلامي تعريف شده است. سهمي از اين اعتبارات مربوط به حوزه فرهنگ ايثار و شهادت است كه قوانين برنامه، نهادهايي را نيز بدين منظور مكلّف نموده است. هدف از پژوهش حاضر، بررسي بودجه و اعتبارات حوزه فرهنگ در طول برنامه هاي توسعه جمهوري اسلامي ايران (84-1368) و مقايسه آن با بودجه عمومي دولت و بررسي سهم بودجه فرهنگي در ترويج فرهنگ ايثار و شهادت است. براي دستيابي به اين هدف، با بررسي قوانين برنامه هاي توسعه و قوانين بودجه به عنوان جامعه آماري از روش تحليل محتوا استفاده شده است. نتايج پژوهش نشان مي دهد كه سهم بودجه فرهنگي در مقايسه با بودجه عمومي كشور از رشد نسبي برخوردار بوده است و همزمان با توسعة نهادهاي فرهنگي ترويج فرهنگ ايثار و شهادت بر آن تأكيد شده و بخشي از اعتبارات دستگاه هاي فرهنگي به اين موضوع اختصاص يافته است.